« پیکارِ قدرتها در درونِ یک کلمه »


« ما از اغلب کلمات ، معانی‌ دوم یا سوم آنرا میدانیم. هر قدرتی‌ ، موقعی پایدار میشود ، که به کلمات گذشته ، معنای تازه‌ای میدهد که همآهنگ با قدرت او هستند. معنای پیشین یا نخستین یک کلمه را در کتاب‌های لغت ، در زیر خود آن لغت ، بندرت میتوان یافت. اگر هم باشد ، تبدیل به معنائی کم اهمیت یافته است ، که بیشتر ما را به شگفت وامی‌دارد که چطور این کلمه زشت یا خوار ، معنائی دیگری به آن زیبائی و بزرگی‌ میدهد. معانی‌ دوم و سوم ، که در این اثنا ، معانی‌ اصلی‌ شده اند ، معانی‌ هستند که با قدرت و زور ، معانی‌ پیشین را سرکوب یا طرد و تبعید کرده اند. معانی‌ِ تازه ، همه تساوی با مفهوم عقل به تعریف زور دارند ، و معانی‌ رانده شده ، مساوی با خلاف عقل به تعریف زور هستند.

همه واژگان کتاب‌های مقدس ادیان ، و کتاب‌های مرجع در ایدئولوژی‌ها ، نشان سرکوب کردن و تبعید کردن معانی‌ پیشین خود هستند. معنای دوم هر کلمه‌ای ، که خود را معنای اول ساخته است ، و برای نگاهداری قدرت خود ، همیشه بر ضد معانی‌ نخستین ، که هنوز در لایه زیرین پنهان و در کمین هستند ، با کاربرد زور و فشار و زشت سازی و بی‌ حیثیّت سازی [و مسخسازی] ، با معانی‌ نخستین در جنگست. معنای تازه به کلمه دادن ، یعنی‌ کوبیدن معانی‌ پیشین ، و بخاک سپردن معنای پیشین که هنوز زنده است. کشف معانی‌ نخستین ، همیشه پیکار با قدرتهائیست که در تاریخ و اجتماع افکار خود را تحمیل و تنفیذ کرده اند. معانی‌ اصلی‌ واژه‌ها ، در واژه نامه‌ها ، پیشِ دست نهاده نشده اند. در هر کلمه‌ای ، باید با قدرتهائی جنگید که آگاهبود ما را معین ساخته اند. معانی‌ روشن هر کلمه‌ای ، سنگی‌ است که روی چاه بیژن افکنده شده است ، و نیاز به رستمی دارد که این سنگ را به کنار اندازد.

معنای اصلی‌ ، در زیر این سنگ گران ، زندانی و در تاریکی بسر میبرد. یافتن معانی‌ اصلی‌ هر کلمه‌ای ، رسوا ساختن قدرتهائیست که خود را پیکریابی اخلاقی‌ متعالی میدانند. بخشِ آشکار هر کلمه‌ای ، بخشی است که قدرت ، تصرف کرده است. ولی‌ این بخش ، معنای دوم یا سوم است که سطح کلمه را میپوشاند. آگاهی‌ ما ، درست از این بخشِ آشکار کلمات ، ساخته شده است. خودِ آگاهی‌ ما ، قدرتی‌ بر ضد معانی‌ اصلی‌ هست.

فهمیدن هر کتابی ، بویژه کتاب‌های مقدس ، با معانی‌ اصلیشان ، اعلام جنگ با قدرت آخوند و حکومتیست که خود را با آن دین عینیت میدهد. همه متون اوستائی و پهلوی تا کنون ، با همین معانی‌ دومشان فهمیده میشوند ، از این رو فرهنگ ایران ، هنوز در تبعید است. فرهنگ ایران ، مانند بیژنیست که در چاه زندانیست.

فرهنگ نخستین ایران که فرهنگ « سیمرغی + آرمیتی + آناهیتی » باشد ، و پیش از دین میترائی و دین زرتشتی بوده است ، بن مایه فرهنگ ماست که تا کنون در همه بررسیهای علمی‌ نادیده گرفته شده است. »

 منبع:

منوچهر جمالی ، بخشی از کتاب : اندیشیدن ، خندیدنست (بهمن) ، انتشارات کورمالی ، لندن ، ۱۹۹۸ ، شابک۱۸۹۹۱۶۷۲۶۹ (ISBN 1 899167 26 9) ، برگ ۶ از این کتاب را ببینید. برگرفته از وبگاهِ فرهنگشهر، بخشِ کتابها.

نوشته‌هایِ مرتبط:

« خدای آهنگساز (خدا ، بزرگترین مطربست) »


« مثنوی جلال الدین رومی با این بیت آغاز میشود که :

بشنو از نی‌ چون حکایت می‌کند
از جــدائــیــها شــکایــت می‌کند

این نی‌ را که انسان یا شاعر باشد ، خدا مینوازد. در این شعر ، و ابیات بعدی ، نقطه ثقل روی همین « شکایت از جدائی » قرار گرفته است ، نه‌ روی مفهوم « خدای آهنگ نواز و آهنگ ساز ». ولی‌ این مفهوم در غزلیات جلال الدین بسیار تکرار میگردد ، و نکته ثقل ، روی مفهومِ  « خدای طرب انگیز ، خدای مطرب » است نه‌ روی « شکایت از جدائی ».

چون چنگم و از زمزمه خود خبرم نیست
اســـرار هـمـی‌ گـویــم و اســـرار نـدانـم

انسان چنگیست که خدا ، حقیقت را از آن مینوازد.

حقیقت ، آهنگ موسیقی‌ است. حقیقت ، آهنگیست که روی چنگ یا نای یا رباب یا دف انسانی‌ زده میشود. موسیقی‌ ، زبان خداست.

حقیقت ، آهنگیست که ناخودآگاه از انسان برمیخیزد ، و انسان از حقیقتی که از او نواخته میشود ، آگاهی‌ و خبر ندارد. حقیقت ، در زبان ، در مفاهیم و کلمات و عبارات و خیالات پدیدار نمی‌شود ، بلکه در آهنگ و آواز و ترانه و نغمه و زمزمه. حقیقت ، شکل فکر به خود نمی‌گیرد ، بلکه شکل آهنگ و نوا بخود می‌گیرد. موسیقی‌ ، فضای حقیقت است. در زبان فارسی‌ ، واژه (واژه = کلمه) همریشه با « آواز » است ، و در اسطوره‌های ایران باستان این سیمرغ است که با آواز ، حقیقت را به زال می‌‌آموزد ، یا مرغ دیگریست که حقیقت را با آواز برای جم می‌‌آورد. در « آهنگِ کلمه » یا در « موسیقی‌ که در کلمه هست » ، حقیقت هست ، نه‌ در « مفهوم کلمه ».

این سیمرغ است که « خدای آهنگ ساز و آهنگ نواز و خدای آواز » است. مفهوم « خدای مطرب » جلال الدین ، به مفهوم سیمرغ ، که خدای آواز و موسیقی‌ باشد باز میگردد ، نه‌ به خدای قرآنی.

حقیقت را نباید با عقل فهمید ، بلکه باید چون آهنگ شنید و با پایکوبی و دست افشانی دریافت. حقیقت ، چیزیست که انسان را بشادی و جنبش و شوق و خوشحالی می‌‌آورد. نه‌ آنکه مانند مفاهیم زبانی‌ ، انسان را افسرده و خشگ و ملول و لنگ کند. خدای جلال الدین رومی ، مطربست و حقیقت ، موسیقی‌ است. شاید این بزرگترین کشفی بود که جلال الدین رومی در اسلام و علیه اسلام کرده است. »

 منبع:

منوچهر جمالی، تجربیات گمشده ، انتشاراتِ کورمالی، لندن، ۹ فوریه ۱۹۹۲ . برگِ ۷۱  از این کتاب را ببینید، برگرفته از وبگاهِ فرهنگشهر، بخشِ کتابها.

نوشته‌هایِ مرتبط:

« تجربه‌های دیو آسا »


« اسطوره، شکلیابی «تجربه‌هایِ دیو آسا یا تجربه‌هایِ اژدها آسای» انسان هستند. تجربه‌هایی‌ که از تصاویر و کلمات و مفاهیم و نمادهایِ انسان فوران می‌‌کنند و فرو می‌‌ریزند. این گونه تجربه‌های «آتشفشانی» ، که در دوره‌هایِ نخستینِ تحولاتِ انسانی‌ ، بیشتر از امروز بوده اند ، تصاویر و نمادهایِ خود را در اسطوره‌ها یافته اند. برخورد با هر واقعیتی و پدیده‌ای ، انسان را به تجربیاتِ آتشفشانی اش می‌‌انگیخته است. ما امروزه با برخورد با همان واقعیات و پدیده‌ها ، بندرت انگیخته می‌‌شویم ، تا چه رسد به اینکه آن تجربیاتِ آتشفشانی را از سر بکنیم. بسیاری از پدیده‌ها و واقعیت‌ها ، اساسا ویژگی‌ انگیزانندگیِ خود را بر بسیاری از انسان‌ها از دست داده اند.

ادیانِ کتابی ، کوشیده اند که با غصبِ این تصاویر و نماد‌ها ، آن «تجربه‌هایِ آتشفشانیِ انسان» را ، برگزینند و محدود و تنگ و باریک و رامشدنی و تصرف پذیر سازند.

در واقع این ادیان ، با «شیوه دیو بندی» ، خود ، امکاناتِ برونفشانیِ این تجربیات را کاسته اند. و این ادیان با ورودشان در دامنه تاریخ ، با مطرود ساختن « دیو » و « اژدها » که نماد و تصویر این گونه تجربیات بودند ، این تجربیاتِ انسانی‌ را بدنام و ننگین و تاریک و زشت ساختند.

در حالیکه با زشت و بدنام ساختن این تجربیات ، قسمت اعظم و عالی‌ از همان تجربیات اصیل دینی و عرفانی و هنری را قدغن ساختند . این تجربیات ، علیرغم هولناکیشان ، ارزش و اهمیت و علویت خود را نگاه داشته اند.

هنر‌های زیبا باید علیرغم این ادیان کتابی ، این تجربیات دیو آسا و یا اژدها گون انسانی‌ را از نو دسترسی‌ پذیر سازد. انسان باید از سر بتواند از اینگونه تجربیات آتشفشانی خود ، لذت ببرد و مستی از آنها را قدر بداند. روز بازگشت دیوها و اژدها‌ها فرا رسیده است. دیوانه شدن، چیزی جز همان «تجربیات آتشفشانی کردن» نیست. دیوانگی ، «بیماری مقدسِ » انسان است. انسان با تجربیات پرهیبت و متلاطم و فورانی خود کار دارد که « بیم + آورند » . بیرون راندن دیو و اژدها از انسان ، فقیر ساختن انسان از غنایش بوده است.

اینکه جمشید در روزیکه ، نوروز خوانده شد ، بر دوش دیو ، به آسمان پرواز کرد ، بیانِ آن است که ما با چنین قواییست که خواهیم توانست به اوج تعالی خود برسیم و خواهیم توانست ، جهان را تازه سازیم. جشن نوروز با تجربیات دیوی کار دارد ، که انسان را به اوج خردش می‌‌رسانند. جمشید با پیوند « خرد »  و « دیو » است که انسان را به اوج تعالی اش می‌‌رساند. خرد و دیوانگی ، باید با هم گره بخورند تا انسان آسمان را بگشاید. »

منبع:

منوچهر جمالی، تجربیات گمشده ، انتشاراتِ کورمالی، لندن، ۹ فوریه ۱۹۹۲ . برگِ ۲۵ از این کتاب را ببینید، برگرفته از وبگاهِ فرهنگشهر، بخشِ کتابها.

نوشته‌هایِ مرتبط:

« با خرافات اندیشیدن »


« تفکر بدونِ زبان ممکن نیست. ولی‌ زبانی‌ که فاقدِ خرافات باشد، وجود ندارد و نمی‌‌توان آفرید. هر کلمه‌ای در هر زبانی‌، تاریخی (و ماقبلِ تاریخی) از خرافات می‌‌باشد. ما در هر موضوعی می‌‌اندیشیم، باید در آغاز در خرافاتِ زبانی‌ که در بحثِ آن موضوع بکار برده می‌‌شود، بیندیشیم. ولی‌ باید از همان آغاز مطمئن بود که با تلاش‌هایِ خرافه زدایی نمی‌‌توان بتدریج یا یکباره، خرافات را از کلمات زدود و کلماتِ خالص بدست آورد.

ما احتیاج به آن نداریم که از کلمات و مفاهیم و ساختمانِ عبارات، این خرافات را بکاهیم یا بزداییم، بلکه آگاهبودِ اینکه در هر کلمه‌ای چقدر خرافاتست و کیفیتِ تأثیر آن خرافات و کمیتِ انحرافاتِ افکار در اثرِ این خرافات ، راهِ بهتری برایِ تفکر می‌‌باشد. حتی بهتر است که ما کلماتی با خرافاتِ مشخص بیافرینیم تا بتوانیم دقیقتر نتایجی که این کلمات در اثرِ خرافاتشان در انحرافِ افکار می‌‌دهند، مطالعه کنیم. دیگر نباید منتظرِ خرافاتِ ناخود آگاه و نامشخص شد، بلکه باید با خرافاتی که آگاهانه ساخته می‌‌شود، کار کرد. اراده به قبولِ یک خرافه آگاهانه برایِ تنظیمِ زندگانی‌ِ فردی و اجتماعی و سیاسی و حقوقی خود بیشتر از ایمان به حقیقت (کلماتِ بدونِ خرافات) ارزش دارد. چنین کلماتی ، انسان ندارد تا خدایان، حقایقِ خالصِ خود را در آن بریزند. ما هیچگاه نخواهیم توانست خرافات را در اصطلاحاتِ خود ترک کنیم یا بزداییم. پس بهتر است که خرافاتی را که با آن خواهیم زیست، آگاهانه انتخاب کنیم و با اراده‌ای نیرومند آنرا بپذیریم و تحمل کنیم و از خیالِ کلماتی که بطورِ خالص واجدِ حقیقتند دست بکشیم. اراده‌ای که بر اکراهِ خود غلبه کند، و خرافات را آگاهانه بپذیرد، و علیرغمِ آگاهی‌ِ خود به خرافه بودنِ آنها ، با آنها زندگی‌ کند، انسان را بزرک می‌‌سازد. چنین اراده‌ای نشان می‌‌دهد که او احتیاج به حقیقت ندارد و خود را تابعِ حقیقت نمی‌‌سازد. از این به بعد ، حقیقت، او را معین نمی‌‌سازد، بلکه او حقیقت را معین می‌‌سازد. یعنی انسان هر حقیقتی را نیز به عنوانِ یک خرافه می‌‌پذیرد و تحمل می‌‌کند و به کار می‌بندد. »

منبع:

– منوچهر جمالی، از همه و از هیچ ، برگِ ۷۹، شرکتِ انتشاراتِ پارس، آمریکا، ۱۹۸۴، برگرفته از وبگاهِ فرهنگشهر، بخشِ کتابها.

نوشته‌هایِ مرتبط: